
کوچ یا مهاجرت پرندگان از همان آغاز تاریخ توجه بشر را به خود جلب کرده است. هزار سال قبل از میلاد هومر به آن اشاره کرده و ارسطو فیلسوف بزرگ یونان درباره آن بررسی کرده است.
کوچ یا مهاجرت پرندگان به سفرهای منظم فصلی میگویند که بسیاری از گونههای پرندگان انجام میدهند. سفر پرندگان ممکن است در پاسخ به تغییرات آب و هوا، دسترسی به مواد غذایی، یا زیستگاه باشد. گاه برخی از این سفرها را «مهاجرت واقعی» نمینامند زیرا نامنظم بوده یا یکطرفه هستند (مانند دور شدن پرندگان جوان از زادگاه خود، و پراکندگی). ویژگی مهاجرت، نظم فصلیِ سالانهٔ آن است.
در مقابل، بعضی از پرندگان کاملاً غیرکوچنده (غیرمهاجر) هستند.
کوچ عبارت است از حرکت پرندگان به طرف جنوب در پاییز و به طرف شمال در بهار یا حرکت از زمینهای پست به طرف ارتفاعات و یا از نقاط دور از ساحل به طرف ساحل. چون بعضی از آنها در شرایط جوی زمستان نمیتوانند زنده بمانند به مناطق گرمتر میروند.
آن پرندگانی که از بعضی حشرات یا جوندگان کوچک
تغذیه میکنند در زمستان نمیتوانند چنین غذاهایی را بدست آورند. چون
پرندگان در تابستان زاد و ولد میکنند کوچیدن آنها به این موضوع هم مربوط
میشود. بعضی از غدد پرندگان مواد شیمیایی ترشح میکنند که قاعدتا باید با
زاد و ولدشان ارتباط داشته باشد. این در بهار اتفاق میافتد. پرنده حس
میکند که موقع جوجه آوردنش نزدیک شده بنابراین عازم شمال که هوا تابستانی
است میشود. بنابراین تغییر طول مدت روزها و نبودن غدا به پرنده میگوید که
عازم مناطق گرمسیری شود.
پرندگان مهاجر از چه طریقی راه خود را پیدا میکنند؟
پرندگان مهاجر میتوانند میدانهای مغناطیسی اطراف کره زمین را تشخیص دهند. خطوط مغناطیسی نیرو از شمال به جنوب قطبهای مغناطیسی کشیده شدهاند. شاید پرندگان راه خود را از روی این خطوط پیدا میکنند. وقتی کریستف کلمب به قاره آمریکا نزدیک میشد دسته بزرگی از پرندگان را مشاهده کرد که به طرف جنوب غربی در حال پرواز هستند. از اینجا متوجه شد که به خشکی نزدیک شدهاند. بنابراین مسیر خود را در جهت جنوب غربی تغییر داد تا در مسیر پرواز پرندگان قرار بگیرد و به این دلیل است که چرا به جای پیاده شدن در ساحل فلوریدا در یاهاما پا به ساحل گذاشت.
بسیاری از پرندگان مهاجر مانند جهانگردان از خورشید پیروی میکنند و هیچگاه دچار سختیهای زمستان نمیشوند در حالی که بعضی گونههای مجاور قطب شمال زمستان به سوی نواحی معتدله آمده و تابستان به نواحی سردتر باز میگردند. بعضی مهاجران از علایم ویژه زمین از قبیل رودها ، کوهها یا امتداد سواحل پیروی میکنند.
ولی عدهای از پرندگان بدون ویژگیهای راهنمایی از روی دریاها یا زمینها عبور مینمایند. ولی عدهای از پرندگان بدون ویژگیهای راهنمایی از روی دریاها یا زمینها عبور مینمایند و بچه ها ممکن است در اولین مهاجرت از پدر و مادرشان سبقت بگیرند. پرندگان بوسیله غریزه هدایت میشوند. محرک مهاجرت تا اندازهای به ترشحات غدد جنسی بستگی دارد.
پرندگان تا چه مسافتی پرواز میکنند؟
پرندگان به هر دلیلی که مهاجرت میکنند مسلما قهرمان حیوانات مهاجر به شمار میروند و در میان خود پرندگان ، چلچلههای قطبی قهرمان قهرمانان هستند. این پرندگان عجیب در طول سال در رفت و برگشت خود جمعا بیست و دو هزار مایل مسافت را طی میکنند. اغلب پرندگان خشکی در طول مهاجرتهای خود توقفهای نسبتا کوتاهی دارند. اما یکی از پرندگان ، مرغ باران نوع آمریکایی به یک مهاجرت طولانی بدون توقف برفراز اقیانوس میپردازد، میتواند از نوا اسکوشیا مستقیما به آمریکای جنوبی یعنی یک مسافت تقریبا ۲۴۰۰ مایلی را از روی آب بدون توقف پرواز کند.