با شعار جهانی ۳ مارس مصادف با ۱۲ اسفند روز جهانی حیات وحش: احیای گونه های کلیدی برای بازسازی بوم سازگان

استان البرز بعنوان کوچکترین استان کشور با مساحت  حدود 517000 هکتار (معادل0.3  درصد مساحت کشور)، دارای 4 منطقه تحت مدیریت شامل منطقه حفاظت شده البرز مرکزی و رودخانه حفاظت شده کرج ، منطقه شکار ممنوع طالقان و منطقه شکار ممنوع تالاب صالحیه  می باشد. مجموع وسعت این مناطق در استان بالغ بر155000  هکتار بوده که حدود 30 درصد از پهنه وسعت استان را به خود اختصاص داده است. استان البرز بعنوان یکی از مهمترین زیستگاههای جانوران بومی، مهاجر زمستان گذران و مهاجر عبوری در ایران مطرح است. وسعت و وضعیت خاص توپوگرافی و شرایط متفاوت اقلیمی در استان البرز شرایط کم نظیری را برای زندگی گونه های مختلف حیات وحش فراهم نموده و سبب شده تا تنوع گونه ای بالایی در این منطقه از کشوربوجود آید. از جمله این زیستگاهها که برپایه سیمای ظاهری و ساختار پوشش گیاهی تعیین شده اند میتوان زیستگاههای کوهستانی و صخره ای، زیستگاه های کوه پایه ای و تپه ماهوری و دشتی و زیستگاههای آبی را نام برد. از مجموع گونه های جانوری مهره دار شناسایی شده در ایران، تاکنون 408 گونه از مهره دار در زیستگاههای متنوع کوهستانی، دشتی و تالابی استان البرز شناسایی و ثبت شده است که حدود 36 درصد گونه های مهره دار ایران را شامل میشوند.

پرندگان با 304 گونه متنوع ترین رده مهره داران استان البرز که حدود 57 درصد گونه های پرندگان ایران را به خود اختصاص داده است.  راسته عقاب سانان با 21 گونه بیشترین فراوانی و کمترین فراوانی به راسته شاهین سانان با یک خانواده، یک جنس و 6 گونه تعلق دارد.17 گونه از پرندگان استان البرز منجمله گونه های بالابان، کرکس کوچک ، اردک سرسفید وکورکور بال سیاه در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. 45 گونه از پرندگان استان البرز در فهرست ضمائم معاهده کنوانسیون منع تجارت گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض در جهان (سایتیس CITES) قرار دارند. گونههای کبک دری، آبچلیک خالدارپاسبز، عقاب شاهی و شاهین در ضمیمه  Ιتحت کنترل شدید تجارت و 41 گونه نیز در ضمیمه ΙΙ  با اعمال مقررات معاهده سایتیس قرار گرفته است.

پستانداران با 46 گونه دومین رده مهره داران از نظر تنوع با 5/22 درصد گونههای پستاندار ایران را به خود اختصاص داده است.7 گونه از پستانداران استان البرز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. گونه های پلنگ، زرده بر، کل و بز و قوچ ومیش در فهرست گونه های آسیب پذیر (VU) آورده شدهاند. شنگ، کفتار راه راه و کیسه دهان برانت (طلایی) از گونه های نزدیک به  تهدید (NT) استان البرز می باشند. 9 گونه از پستانداران استان البرز در فهرست (سایتیس CITES) قرار دارند. گونه پلنگ و شنگ در ضمیمه Ι تحت کنترل شدید تجارت و 7 گونه؛ وشق اوراسیایی(سیاه گوش)، گربه جنگلی، گربه وحشی، گرگ خاکستری، خرس قهوه ای و زرده بر در ضمیمه ΙΙ با اعمال مقررات معاهده سایتیس قرار گرفته اند.

رده خزندگان با 44 گونه سومین رده مهره داران از نظر تنوع با بیش از 16 درصد گونه های خزنده ایران را به خود اختصاص داده است. راسته مارسانان با 69 گونه دارای بیشترین تنوع و کمترین تنوع به راسته لاک پشت سانان با 2 گونه تعلق دارد. 6 گونه از خزندگان استان البرز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. افعی لطیفی(افعی دماوندی) ( پراکنش شمال شرق استان) به دلیل تعداد کم و تهدیدات ناشی از تغییرات محیطی یا بومشناختی در فهرست گونه های در معرض خطر انقراض (EN) آورده شدهاست. گونه های لاک پشت مهمیزاد،آگامای سر وزغی ایرانی و افعی البرزی در فهرست گونههای آسیب پذیر (VU) می باشند. 3 گونه از خزندگان استان البرز در فهرست (سایتیس CITES) قرار دارند. گونه افعی البرزی و بزمجه در ضمیمه Ι تحت کنترل شدید تجارت و گونه کورمار در ضمیمه ΙΙ با اعمال مقررات معاهده سایتیس قرار گرفته اند.

رده ماهیان با 11 گونه با 7 درصد گونههای ماهیان آبهای داخلی ایران را به خود اختصاص داده است. از میان این رده، راسته کپورسانان با 7 گونه دارای بیشترین تنوع و کپوردندان ماهی شکلان با یک گونه، کمترین تنوع را به خود اختصاص دادهاند. 2 گونه از ماهیان استان البرز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. گونههای سفید ماهی جویباری و سس ماهی بزرگ یا زرده پر در فهرست گونه های آسیب پذیر (VU) آورده شدهاند.

رده دوزیستان با یک راسته، 3 خانواده (خانواده وزغ های حقیقی و قورباغه های درختی حقیقی و قورباغه های راستینیان)، 3 جنس و 3 گونه با 7 درصد گونه های دوزیست ایران را شامل می شوند. همچنین رده دوزیستان کمترین تنوع رده ای در بین مهره داران استان البرز به خود اختصاص داده است.

از بین گونه های جانوری شناسایی شده در استان، عقاب‌ طلایی بعنوان نماد جانوری استان البرز معرفی گردیده است.

تهديدات حیات وحش :

تخريب و جزيره اي شدن زيستگاهها ناشی از اجرای پروژه های عمرانی و راهسازی بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی منجمله آزاد راه تهران – شمال و ...

ورود فاضلابهای صنعتي و شهري به اكوسيستم هاي آبي بویژه تالاب صالحیه بدلیل عدم توجه مسئولین وقت شهرکهای صنعتی به ایجاد سیستم های تصفیه فاضلاب در زمان صدور مجوز ایجاد شهرک

ورود و معرفي غيراصولي و مهار نشده گونه هاي غيربومي به زیستگاهها در اثر عدم آگاهی افراد( رهاسازی سنجاب درختی در محدوده شهرستان ساوجبلاغ و ... )

شكار غيرقانوني، وجود سلاح هاي غيرمجازو همچنین صدور مجوزهای حمل سلاح بدون در نظر گرفتن جمعیت قابل برداشت حیات وحش

حضور دام بيش از ظرفيت در زيستگاههاي حيات وحش و تخریب بی رویه مراتع که نتیجه آن افزایش میزان تعارضات حیات وحش و جوامع محلی (حضور حیات وحش در مستثنیات و باغات اشخاص بدلیل کمبود مواد غذایی )و همچنین شیوع بیماری های مشترک در بین دامهای اهلی و حیات وحش

عدم وجود قوانين و مقررات كافي برای برخورد قانونی با دامهای غیرمجاز در مناطق

عدم توجه به ارزشهاي گوناگون حيات وحش در برنامه ريزي هاي توسعه

زنده گيري و تجارت غيرقانوني گونه هاي جانوري و علاقمندی افراد به خرید و نگهداری گونه های جانوری در اسارت

عدم وجود امكانات ، تجهيزات و نيروهای محیط بان

عدم اجرای دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای بلاصاحب و افزایش جمعیت آنها و از سوی دیگر عدم مدیریت پسماند و غذادهی به سگها بویژه در حاشیه زیستگاههای حیات وحش که منجر به ورود سگها به زیستگاها، حمله به حیات وحش و همچنین دورگ شدن با گرگها(گرگاس) میگردد.

شیوع بیماری های مشترک دامهای اهلی و حیات وحش بویژه طاعون نشخوارکنندگان کوچه ناشی از عدم واکسیناسیون کامل دامها و تداخل زیستگاهها و آبشخورها

خشكسالي هاي متوالي در استان

تلفات حیات وحش ناشی از تصادفات جاده ای بدلیل عدم نصب علائم هشداری در مسیرها منتهی به زیستگاههای حیات وحش

قوت ها و فرصت ها

وجود دارای 4 منطقه تحت مدیریت با وسعت بالغ بر155000  هکتار و حدود 30 درصد از پهنه وسعت استان.

تنوع زيستي بالا در استان علیرغم وسعت محدود آن

افزايش آگاهي، حساسیت و علاقه عمومي در سطح جامع بویژه حامیان حیات وحش نسبت به ارزشهاي حيات وحش طي سالهاي اخير

وجود مراکز تیمار، بازپروری و قرنطینه حیات وحش و مراکز نگهداری موقت حیات وحش بویژه گونه های آسیب دیده

وجود سمن ها و حامیان حیات وحش در استان

راهكارهاي اجرايي

-رفع تعارضات و تهديدات موجود در زيستگاههاي حيات وحش

-جلوگيري از تخلیه آلودگي ها بویژه پسماند و فاضلابها در زيستگاه های حیات وحش

-توسعه و بكارگيري تكنولوژي هاي نوين براي مديريت و حفاظت گونه هاي جانوري

-جمع آوري سلاحهاي غيرمجاز و صدور پروانه حمل سلاح شكاري متناسب با جمعيت حيات وحش قابل برداشت

-پيشگيري از شیوع بيماريهاي حيات وحش بویژه بیماریهای مشترک دام های اهلی و حیات وحش

-جلوگيري از ورود گونه هاي جانوري غيربومي مهاجم در زیستگاههای حیات وحش

-لحاظ نمودن ارزشهاي متنوع گونه هاي جانوري در برنامه هاي توسعه و فعاليت هاي عمراني كشور

-حفظ يكپارچگي زيستگاهها و جلوگيري از جزيره اي شدن آنها

-برقراری تعادل بین تعداد دام و ظرفیت مراتع