آیین باور - در ایران روضه‌ها بیشتر در ماه‌های محرم و صفر برگزار می‌شوند. هر مجلس روضه از دو بخش زنانه و مردانه تشکیل می‌شود. برخی روضه‌ها ممکن است کاملاً زنانه باشند و گاه کاملاً مردانه. مجلس روضه ممکن است در خانه تشکیل شود و یا در تکیه‌ها، مساجد وحسینیه‌ها برپا شود.دسته ‏هاي عزاداري در شکل جديد، نخستين بار در سال ۳۵۲ به وجود آمدند. به دستور معزّالدوله، در عاشوراي سال ۳۵۳ عزاي عمومي اعلام شد و از مردم خواسته شد که با پوشيدن جامه سياه، اندوه خود را نشان دهند. در عاشوراي سال ۳۵۲ نيز گريه و ندبه براي امام حسين(ع) و نوحه‏ خواني و برپايي ماتم براي آن امام برگزار گرديد. در اين روز با آويختن پلاس (پارچه ‏هاي کهنه و سياه)، اعلام عزا کردند. در روز عاشورا مردم حتي برخي علماي حنفي مثل خواجه علي غزنوي و امام نجم الدين بلعماني حنفي ، سفيانيان را لعن ميکردند، دستار از سر باز کرده نوحه مي خواندند و خاک بر سر مي افشاندند.

 سال ۳۹۸ که روز عاشورا مصادف با عيد مهرگان بود، مراسم عيد را به تأخير انداختند. مورخين به برپائي اين مراسم در تمام طول سلطه آلبويه اشاره دارند.

با روي کار آمدن دولت صفويّه و در آوردن مملکت به صورت کشوري شيعه و مقتدر، سرودن شعر در مدح و رثاي ائمه و شهداي کربلا براي شاعران افتخاري بس بزرگ محسوب مي‎ شد. و اين تأثيري فراوان بر آينده‎ آيين سوگواري محرم گذارد، به گونه ‎اي که تظاهرات شکوه‎مند شيعيان در محرم هر سال، در نشر و اشاعه‎ ي مذهب تشيّع در فلات قارّه ايران، مساعدت فراواني کرد. در اين زمان کتاب «روضة الشهداء» به رشته‎ تحرير درآمد و قوه‎ محرکه ‎اي شد براي پيدايش مراسم محرم که از بطن آن، سبک تازه‎اي از فعاليّت به نام روضه‎ خواني يا قرائت «روضة الشهداء»، به وجود آمد. اصطلاحات «روضه» و «روضه‌خوانی» از نام کتاب روضة الشهداء اثر کمال‌الدین حسین بیهقی کاشفی سبزواری گرفته شده‌است این کتاب «ده باب» داشت و به تدریج خواندن ده باب آن در ده روز اول ماه محرم رایج شد و این‌گونه بود که سنتی پدیدار شد، با ابعاد و شاخه‌ها و تأثیرگذاری‌های بسیار، که اکنون به عنوان «روضه‌خوانی» نام‌بردار است.

دو قرن و نيم بعد، اين سبک به منزله‎ رشته‎ اي در آمد که به وسيله‎ آن، اشعار غنائي و متون و نمايش‎هاي تعزيه به هم بافته شدند.

تاریخچه مداحی در ایران : مداحی یا روضه‌خوانی یکی از هنرهای نمایشی ملی و مذهبی ایرانیان است که همچون شبیه‌خوانی، پرده‌خوانی، نقالی، سابقه‌ای کهن داشته است. این مراسم غالبا در ایام محرم، صفر، نیمه شعبان، فاطمیه و زادروز و وفات امامان شیعه برگزار می‌شود. مداحی در گذر زمان، با محتوای سیاسی همراه شده و در برخی موارد، مداحان، روضه‌هایشان را مضامین سیاسی روز درآمیخته و اجرا می‌نمایند. 

مداحی ریشه‌ای تاریخی در سیره پیامبر و اهل بیت دارد. در زمان پیامبر، اشعار زیادی هم در مدح و ثنای خداوند و هم در مدح پیامبر و هم در رابطه با وقایع تاریخی مثل غدیر خم سروده شده که بسیاری از این اشعار در دیوان‌های مختلف شعری از جمله دیوان صاحب بن عباد موجود است و در کتاب «الغدیر» نیز علامه امینی بسیاری از این اشعار را آورده است.

امامان شیعه، شاعران را به سرودن شعر درباره خداوند و پیامبر و اهل بیت تشویق می‌کردند و همین امر نشان دهنده جایگاه قابل توجه مداحی در اسلام است.از آنجا که مداحان در ایام محرم بخش‌هایی از کتاب روضه الشهدا فی مقاتل اهل بیت را می‌خوانند به آنها روضه‌خوان نیز گفته می‌شود.

مداحی اما امروز چهره دیگر به خود گرفته وبا رونق رسانه‌هایی مثل تلویزیون و کم رنگ شدن بازار روضه خوانی به سبک قبل، بازار مداحان جوان که بیشتر آوازخوانی می‌کنند گرم شده. برای این بازارگرمی بسیار از این مداحان نو، آهنگ‌ها و ترانه‌های پرفروش و پرطرفدار را بر می‌دارند و بر روی آن‌ها شعرهای مذهبی پیاده می‌کنند. 

مرثيه

رثاء و مرثيه عموما به اشعاري اطلاق می شود كه شاعر در ماتم از دست دادن عزيزان و دوستان و مصائب پيشوايان دين و ائمه اطهار(ع) مي¬سرايد و گريه و زاري سر مي دهد.

مرثيه سرا، نوحه سرايي را طوري آغاز مي كند كه در ضمن آن بتواند به بر شمردن اوصاف پسنديده و مناقب و بزرگي هاي شخصيت از دست رفته بپردازد و صاحبان عزا را به صبر و شكيبايي و مفاهيم ارزشمند زندگاني پس از مرگ و اينكه زندگي دنيا زودگذر است، دعوت كند. ولي آنچه بيشتر در ادبيات فارسي متداول شده و مرسوم است و در واقع بخش اساسي مراثي به زبان فارسي را تشكيل مي دهد، همان ذكر مصائب سالار شهيدان و اعوان و انصار آن حضرت در واقعه جانگداز كربلاست كه شعراي معتقد اعم از شيعه و سني را بر آن داشته است كه شعر يا اشعاري را درباره اين حادثه دلخراش بسرايند.

تاريخچه مرثيه سرايي

مطالعه تاريخ شعر فارسي از دورترين ايام تاكنون نشان مي دهد كه شعر مرثيه از زمان رودكي با اشعاري كه رودكي در رثاي شهيد بلخي و ديگران سروده و يا برخي اشعار ديگر كه از معاصران رودکي به جا مانده آغاز شده است.

زمان رواج مرثيه مذهبي

توجه شعرا به موضوعات مذهبي تقريبا از قرن نهم در ادبيات ايران معطوف گرديده است و در تذكر ها و تواريخ ادبيات به تفصيل درباره آن صحبت شده است. ولي مشهورترين اين شعرا ابن حسام قهستاني است كه خاوران نامه را در شرح غزوات حضرت علي (ع) سروده است.

با رسميت يافتن مذهب شيعه در زمان صفويه، رواج مرثيه سرايي به اوج خود رسيد. معروفترين شاعر اين دوره محتشم كاشاني (متوفي در سال 996) سرودن مرثيه را وجهه همت خود قرار داد و باب تاز اي در اين قسم شعر باز كرد و به حق در ساختن مرثيه قدرت و مهارت بسزايي از خود نشان داد كه تركيب بند مؤثر و سوزناك او در شرح وقايع كربلا گوياي اين واقعيت است.

روضه یا روضه‌خوانی: نوعی مراسم مذهبی است که شیعیان در یادبود امامان و بزرگان شیعه، به ویژه حسین پسر علی، سومین امام شیعیان که در نبرد کربلا کشته‌شد، برگزار می‌کنند. معادل پارسی "روضه" که هنوز هم در بخش‌هایی از ایران (به طور مشخص خراسان، یزد و کرمان) کاربرد دارد، "پُرسه" است.