آیین باور_    یکی از درخشان‌ترین جلوه‌های فرهنگ ایرانی، قرن‌هاست که با شعر، جان گرفته و بالیده است. در این میان، زنان شاعر با وجود موانع تاریخی، اجتماعی و فرهنگی، سهمی مهم و تأثیرگذار در شکل‌گیری و تحول شعر فارسی داشته‌اند.

از نخستین زمزمه‌های زنانه در دل تاریخ تا فریادهای روشن امروز، شعر زنان ایرانی روایتی‌ست از عشق، درد، اعتراض و امید.

نخستین صداها

نخستین زن شاعر شناخته‌شده در تاریخ ایران، رابعه بنت کعب قزداری یا رابعه بلخی است که در قرن چهارم هجری می‌زیست. او از نخستین زنانی بود که به زبان فارسی شعر سرود و با جسارت، عشق خود را در قالب شعر بیان کرد. داستان عاشقانه و تراژیک او با بکتاش، غلام دربار، نه‌تنها در تاریخ ادبیات بلکه در حافظه فرهنگی ایرانیان ماندگار شد.

پیش از رابعه نیز زنانی شعر می‌گفتند

پیش از رابعه نیز زنانی شعر می‌گفتند، اما آثارشان به دلایل مختلف ثبت نشده یا به نام خودشان باقی نمانده است. نمونه‌ای از این زنان، دارای‌دخت، شاهزاده‌ی ساسانی است که گفته می‌شود اشعاری با مضامین زرتشتی سروده و در مجموعه‌ی باستانی ژاپنی مان‌یوشو ثبت شده است.

از دربار تا جامعه در قرون بعدی، زنان شاعر بیشتر در دربارها یا محافل خصوصی شعر می‌سرودند.

از جمله:  مهستی گنجوی (قرن ۵–۶ هجری): شاعر طنزپرداز و عاشقانه‌نویس با رباعی‌هایی دلنشین -

جهان‌ملک خاتون (قرن ۸ هجری): شاهدخت و شاعر هم‌دوره‌ی حافظ، با اشعاری عاشقانه و عارفانه -

بی‌بی خانم استرآبادی (قرن ۱۳ هجری): نویسنده و شاعر، از پیشگامان نقد مردسالاری و آموزش زنان در این دوران.

شعر زنان بیشتر در حاشیه بود، اما صدای‌شان هرگز خاموش نشد.

تولد صدای مستقل با گسترش آموزش، مطبوعات و جنبش‌های اجتماعی

در عصر مشروطه و پهلوی، زنان شاعر توانستند صدای خود را به شکل مستقل مطرح کنند:

- پروین اعتصامی: با زبان مناظره و اخلاق‌گرایی، صدای خردمند زنانه در شعر فارسی

   - فروغ فرخزاد: انقلابی در شعر زنانه؛ با صدایی جسور، عاشقانه و اجتماعی

   - سیمین بهبهانی: «بانوی غزل»، با شعرهایی در دفاع از آزادی، عشق و حقوق زنان

   - طاهره صفارزاده: شاعر، مترجم و پژوهشگر، با آثار دینی و اجتماعی

   - ژاله اصفهانی و پروین دولت‌آبادی نیز از چهره‌های برجسته‌ی این دوره‌اند که با زبان لطیف و نگاه زنانه، در ادبیات فارسی نقش‌آفرینی کردند.

شعر زنانه در عصر معاصر

در دهه‌های اخیر، نسل جدید شاعران زن، با زبان تصویری، تجربه‌های زیستی و نگاه اجتماعی، شعر را به ابزاری برای بیان هویت، اعتراض و زیبایی تبدیل کرده‌اند.

در میان این چهره‌ها می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد: مژگان عباسلو، لیلا کردبچه، الهام اسلامی، سارا محمدی، شیرین رضوی، نغمه ثمینی، مینا اسدی، رزا جمالی، شهرزاد زرشناس، مریم حیدرزاده، افسانه احمدی، فریبا وفی، سیمین دانشور و بسیاری دیگر که هر یک با سبک و صدای خاص خود، بخشی از پازل شعر زنانه‌ی امروز را کامل کرده‌اند.

شعر زنان امروز، دیگر در حاشیه نیست

آن‌ها در جشنواره‌ها، کتاب‌ها، فضای مجازی و حتی در عرصه جهانی، صدای خود را بلند کرده‌اند و با جسارت، تجربه‌های زیستی و اجتماعی خود را در قالبی شاعرانه به اشتراک می‌گذارند.

شعر زنان در ایران، از زمزمه‌های پنهان تا فریادهای روشن، مسیری پر فراز و نشیب را پیموده است. امروز، زنان شاعر نه‌تنها در ادبیات، بلکه در فرهنگ و جامعه، نقش‌آفرین‌اند. صدای‌شان، بازتابی از زیست، درد، عشق و امید است؛ صدایی که دیگر خاموش نخواهد شد.