یادداشت آیین باور_  اول آبان، روزی که به پاس خدمات ابوالفضل بیهقی گرامی داشته می‌شود، فرصتی است تا به زیبایی و قدرت نوشتار فارسی بیندیشیم.قدیمی‌ترین نمونه‌های نثر فارسی به متون پهلوی و ترجمه‌های دینی زرتشتی بازمی‌گردد و آثار قرن پنجم هجری، به ویژه تاریخ بیهقی، نمونه‌ای شاخص از نثر تاریخی و ادبی است که پایه‌های نثر فارسی کلاسیک را شکل داده است.

بیهقی و تاریخ بیهقی

ابوالفضل بیهقی، نویسنده و تاریخ‌نگار برجسته دوره غزنوی، با نگارش تاریخ بیهقی تحولی در نثر فارسی ایجاد کرد. این کتاب، شرح وقایع حکومت غزنویان و دربار سلاطین آن دوره است و به دلیل دقت تاریخی، سبک روایت‌گونه و زیبایی ادبی، یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی و ادبی ایران به شمار می‌رود. سبک دقیق و حساب‌شده بیهقی، الگویی برای نسل‌های بعدی نویسندگان و تاریخ‌نگاران شد و هنوز هم به عنوان نمونه‌ای ممتاز از نثر فارسی کلاسیک شناخته می‌شود.

قدیمی‌ترین نثرهای فارسی به جا مانده

  برای درک تاریخچه نثر فارسی، چند نمونه شاخص به یاد می‌آید:

متون پهلوی: شامل متون دینی و حکمی که پایه‌های زبان فارسی را شکل دادند. متون دینی و مذهبی پس از اسلام: ترجمه قرآن و احادیث، نمونه‌ای از نثر ساده و کلاسیک.

شاهنامه فردوسی (قسمت‌های نثری): بخش‌هایی از مقدمه‌ها و توضیحات تاریخی، نمونه نثر داستانی اولیه.

سیرت‌النبی: متن تاریخی-مذهبی قرن ۴ و ۵ هجری. ابوریحان بیرونی –

آثار علمی و تاریخی: نثر علمی و تحلیلی اولیه فارسی.

قابوس‌نامه: نمونه‌ای شاخص از نثر ادبی و اخلاقی-آموزشی.

تاریخ بیهقی: پایه نثر کلاسیک فارسی، نقطه اوج دقت و زیبایی در روایت تاریخی.

مقایسه نثر کلاسیک بیهقی و نثر معاصر، مانند آثار صادق هدایت که کوتاه، روان و تحلیلی است، نشان می‌دهد نثر فارسی همواره با تحولات فرهنگی و نیازهای خواننده تطبیق یافته است.

امروز اما نثر فارسی با چالشی جدی روبه‌روست؛ در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی، نسل جدید بیشتر به زبان کوتاه و من درآوردی روی می‌آورد و گاهی قواعد و زیبایی نوشتاری کلاسیک نادیده گرفته می‌شود. این فاصله میان نثر نوشتاری و گفتاری، اگرچه طبیعی است، اما می‌تواند بخشی از میراث ادبی کشور را تهدید کند

 راهکار عملی برای حفاظت از این میراث ساده اما ضروری است: آموزش نثر فارسی از دوره ابتدایی با تمرکز بر خواندن و نوشتن صحیح، تشویق تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی با رعایت قواعد ساده و جذاب نثر فارسی، برگزاری کارگاه‌ها، مسابقات و برنامه‌های رسانه‌ای برای نسل جوان تا نثر کلاسیک و معاصر زنده بماند و به نسل بعد منتقل شود.

در روز نثر فارسی، یادآوری اهمیت میراث بیهقی و ارزش هر جمله نوشته شده، فرصتی است برای پاسداشت فرهنگی که نفس‌های نوشته را در طول قرن‌ها زنده نگه داشته است.