به قلم مهدی جوهری معاون اسبق اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان البرز

 دو مسأله‏ اساسی که بعد از طلاق از جانب والدین مورد اختلاف قرار می‏گیرد، مسأله‏ حضانت و ملاقات با کودک و کم و کیف آن می ‏باشد.

 پس از صدور حکم ملاقات توسط دادگاه، یکی از مسائل مورد کشمکش میان والدین، محل ملاقات است. رویه معمول در ملاقات کودکان این بوده که دادگاه به ملاقات در محل کلانتری حوزه اقامتِ کودک حکم می‏داد. بدیهی است که کلانتری‏ها به واسطه محیط فیزیکی، تردد افراد و طرح پرونده‏های کیفری و در برخی موارد تحقیق از متهمین، محیطی پُرتنش‏ و آسیب‎زا به حساب می‏آیند. از سوی دیگر امکان نظارت موثر و پیشگیرانه در خصوص آسیب‏های محتمل در زمان ملاقات میسر نمی‏باشد.

لذا، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان البرز طبق تبصره ماده 41 قانون حمایت خانواده و تصریح آن در الزام دستگاه قضایی به تأمین سازوکارهای مناسب با مصالح کودکان جهت مشاوره حضوری و ملاقات با والدین در بهمن ماه 1395 اقدام به راه اندازی مراکز مناسب جهت ملاقات فرزندان طلاق در سطح استان البرز (در محل دادگاه‏های خانواده) نمود. این اقدام در راستای اجرای برنامه‏ اداره کل فرهنگی و اجتماعی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه‏ قضائیه و با همکاری ادارات سازمان بهزیستی، وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، وزارت بهداشت و درمان و سایر مراکز ذی‏ربط می‏باشد.    

ماده 1174 قانون مدنی، پیرامون نحوه ملاقات کودکی که پدر و مادرش از یکدیگر جدا شده‏اند بیان می‏دارد «... هر یک از ابوین که طفل، تحتِ حضانت او نمی‏باشد حق ملاقات طفل خود را دارد.» تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن‏ها در صورت اختلاف با محکمه است. 

طبق نظر روانشناسان و متخصصان تعلیم و تربیت، نقش و کارکردهای خانواده می‏تواند هم در جنبه مثبت آن یعنی ایجاد کانون امنیت و آرامش و هم در جنبه منفی‏ آن، یعنی ایجاد آسیب اجتماعی، بسیار مهم و تأثیرگذار باشد. از جمله چهره‏های منفی پدید آمده از درون این نهاد اجتماعی، بروز آسیبی تحت عنوان «طلاق» است. خود این پدیده آثار مخرب دیگری را با خود به همراه دارد که موجب ایجاد ناهنجاری‎‏های اجتماعی بسیاری می‏شود. در سایه تیره طلاق، شاهد گسستن لطیف‏ترین پیوندهای اجتماعی هستیم. عمیق‏ترین مِهر و محبت‏های که در عشق متجلی می‏گردد، از میان رفته و از سوی طرفین نادیده گرفته می‏شود. فرزندان طلاق، ناخواسته درگیر تضادهای حاصل از این پدیده شده که نه توان درک آن را دارند و نه تاب کنارآمدن با آن را. متأسفانه برخی از والدین به تعهدات خود مبنی برتهیه مقدمات ملاقات عمل نمی‏کنند و به ناچار با دخالت نیروی انتظامی ملاقات صورت می‏پذیرد. در حالی که این اقدام باعث آسیب‏های روحی و روانی جدی به کودکان طلاق می‏گردد. این ملاقات‏ها و ترس و اضطراب ناشی از آن به جای اینکه موجب آرامش روحی و التیام آلام ناشی از طلاق شود، موجب مشکلات رفتاری، عاطفی، سلامتی و تحصیلی آن‏ها می‏گردد.

طبق آیین‏نامه اجرایی قانون مذکور، رئیس کل محترم دادگستری استان البرز با صدور دستوراتی در هر حوزه قضایی، محل‏هایی را با فضای مناسبِ روحیات اطفال با همکاری و استفاده از منابع انسانی سازمان‏های ذی‏ربط اختصاص داده است. تعداد کافی مددکار (به ویژه زنان) و در صورت نیاز مأمور نیروی انتظامی نیز جهت تغییر و تحولات کودکان، مشاوره حضوری و نگهداری از فرزندان مراجعین به دادگاه‏های خانواده همه روزه حتی پنج شنبه و جمعه‏ها در این مراکز حضور دارند.

ثبت مشخصات والدین وجزئیات مربوط به پرونده‏های آن‏ها و تحلیل‏های آماری صورت گرفته درخصوص مراکز مذکور در استان البرز طی بازه زمانی 15/01/1396 لغایت 20/08/1396 نشان می‏دهد مراجعه والدین به این مراکز با سیر صعودی روبرو بوده که 7/57 درصد از تغییر و تحولات کودکان، مربوط به دختران و 22/42 درصد آن مربوط به پسران می‏باشد. از این تعداد 77/17 درصد زیر 3 سال، 77/57 درصد بین 3 تا 7 سال، 55/15 درصد 7 تا 9 سال و 88/8 درصد آن بالای 9 سال می‏باشند. با کمی دقت در آمار مذکور مشهود است بالاترین آمار تغییر و تحولات کودکان مربوط به سنین 3 تا 7 سال بوده که پیچیده¬ترین دوره زندگی و دوره‏ی مهم و طلایی تربیت کودکان به ویژه کودکان طلاق است. این امر نشان دهنده اهمیت و جایگاه ویژه این مراکز و نیاز به تبدیل آن‏ها به محل تربیت و تفریح کودکان می‏باشد.

حال کودکان طلاق در استان البرز و سایر استان‏های کشور به مدد دستگاه قضایی، مدتی است که جهت ملاقات با والدین خود در محیطی آرام و امن‏تر، از آسیب‏های بیشتر در امان می‏باشند. اما این پایان کار نیست....