به قلم شاهین سپنتا

سَمَنو، خوراکی شیرین است که از جوانه‌های تازه نیش‌زده گندم و آرد، معمولا یک هفته پیش از نوروز ( 23 اسفندماه) در جشن زنانه سمنوپزان به دست زنان و دختران پخته می‌شود و به نشانه امشاسپندبانو سپندارمذ یا اسفند، نماد زن، زایش و زندگی بر  سفره هفت‌سین (نماد زمین) گذاشته می‌شود.

  توی سومنک در تاجیکستان

سمنو را تاجیک ها، سُمَنَک/ سومنک گویند و در برخی مناطق تاجیکستان به جشن سمنوپزان «توی سُمَنک» گویند. در تاجیکستان حضور مردان در هنگام پختن سمنک جایز نیست و باور دارند با بودن مردان سمنک خراب می‌شود. در تاجیکستان در شب پختن سمنک در تمام شب جشنی واقعی برپاست و رقص و سرود و موسیقی در فضای باز طنین می افکند؛ زنان داستان می گویند، دایره می‌نوازند، می‌رقصند، ترانه می‌خوانند که تا صبح بیدار بمانند و پیش از سپیده دم آتش زیر دیگ را خاموش می‌کنند.

 میله سمنک در افغانستان

در افغانستان سمنو را سَمَنَک گویند و تاجیک های آن کشور به جشن سمنوپزان، «میله سمنک» گویند که پرشکوه، گسترده و همگانی برپامی شود. به باور عامه، پختن سمنک نه تنها نذر برآمدن مرادهاست بلکه با خود خیر و برکت به ارمغان می‌آورد. ساز، سرود، رقص، ترانه، شوخی، خنده و شادی در تمام طول جشن ادامه دارد و زنان و دختران ترانه معروف میله سمنک را همراه با دف یا تنبک می‌خوانند:

سمنک در جوش، ما کفچه زنیم

دیگران در خواب، ما دفچه زنیم

سمنک نذر بهار است

میله (جشن) شب‌زنده‌دار است

این خوشی سالی یک بار است،

سال دیگر یا نصیب ...

حلوای اصفهان در جمهوری آذربایجان

در اران یا جمهوری آذربایجان مردم به سبزه، سمنو می گويند که در زبان آن ها به معنای جوانه گندم است. مردم جمهوری آذربایجان به خوراکی که از سمنو یا جوانه تازه نیش کشیده درست می‌شود «اصفهان حلواسی» يا «حلوای اصفهان» و یا «حلوای سمنی» گویند و نام «حلوای اصفهان» نشان می‌دهد که به احتمال زیاد شیوه پخت سمنو را با واسطه‌ای از اصفهانی‌ها آموخته‌اند.

مردم جمهوری آذربایجان نیز سمنو یا به گفته خودشان «حلوای اصفهان» را پیش از نوروز پخته و آن را به نشانه برکت و باروری بر سفره نوروزی می‌گذارند. در بین مردم آذربایجان سمنو نشانه تداوم نسل است و آن را بین زنانی که دارای فرزند نمی‌شوند، می‌گردانند.

جشن سمنو در ترکمستان و ازبکستان:

اصلی‌ترین غذای نوروز ترکمنستان، سمنی یا سومِلِک است و با شیرینی سوملک، شیرینی را در سال نو به خانه می‌آورند. پختن سمنو در بین ازبک‌ها هم مرسوم است و به آن «سُمَلَک» می‌گویند. در این جشن در سراسر ازبکستان زنان و دختران به تهیه سملک می پردازند. 

جشن سمنو در قرقیزستان:

در قرقیزستان نیز به سمنو، سومولوق یا سومولوک می‌گویند. استفاده از این سین در هنگام سال نو در قرقیزستان نشانه تحمل سختی‌های پیش‌رو تلقی می‌شود و مردم این کشور آن را تمرینی برای مقابله با مشکلات می‌دانند زیرا تهیه «سومولوق» زحمت و صبر زیادی را می‌طلبد./.

 گزیده این جستار، برای نخستین‌بار در ماهنامه گردشگری سپاهان (کوله) شماره اسفندماه ۹۷ منتشر شد و متن کامل‌تر آن در تارنگار ایران‌نامه به نشانی زیر در دسترس است.

http://drshahinsepanta.blogsky.com/