آیین باور - دهمین روز از ماه بلند بالای اَمرداد، ماه بی‌مرگی ، ماه جاودانگی، چهلمین روز تابستان است. شاید امسال از هر سال گرم‌تر . زمین‌گرم تر و تشنه تر از همیشه است. چهلم تابستان است . برخی شهر ها شصت درجه سلسیوس را هم تجربه کردند.نفس کارگرها در شهرهای جنوبی به شماره افتاده است. همچنان آب را هدر می دهیم. روزهای سخت و گرمی را می گذرانیم. شاید فقط ما آدم بزرگها،آخر این همان روزهایی است که در کودکی  برای لذت بردن از تک تک ثانیه هایش حسابگری می کردیم. باکی از سوختن کف پاهایمان نداشتیم. آیین گرامی داشت چله تموز یا چله تابستان در تقویم کهن ایرانی درگرم ترین ماه سال سده ها اجرا شده است. آن روزها آداب و رسوم چله تموز حدودا از اول تیرماه آغاز می‌شد و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یافت. چله تموز در ایران باستان با آداب و رسومی خاص برگزار می شد.

آیین گرامی داشت تابستان در میان ایرانیان

تموز در تقویم کهن ایرانی گرم ترین ماه سال است. به همین سبب «چله بزرگ تابستان» به عنوان یکی از جشن‌های ایرانی گرامی داشته می شدکه شوربختانه امروزه فراموش شده‌است .اگرچه جای شکرش باقی است در برخی شهرهای گرم و خشک ایران چون بیرجند و گناباد، زیارتگاه پیر نارکی یزد، یا روستای ملکوت املش و .. آیین ویژه چله تابستان برگزار می‌شود.آداب تموز در برخی نواحی ایران همراه با گردهمایی و مراسم آب‌پاشی و آبریزگان، در صحرا برگزار می‌شود. یا حتی با اسامی دیگری همچون جشن نوروزبل، جشن نیلوفر و مراسم زیارتگاه پیرنارکی. 

به یاد داشته باشیم به نظر می رسد به دلیل آنکه رزق مردم آن روزگار بیشتر وابسته کشاورزی و دامداری بود، بسیاری از جشن‌هایشان ریشه در زمین، شرایط جغرافیایی و انسان داشت. مردم در هر ماه از سال، آیین ویژه برگزار می‌کردند. آیین و باورهایشان را برای سپاسگزاری از درگاه ایزد یکتا انجام می‌دادند. در صورتی که این فرضیه صحت داشته باشد، قدمت این آیین را می‌توان به زمان یک‌جانشینی و اشتغال ایرانیان به کشت و کار نسبت داد.

به عنوان نمونه می توان به آیین های زیر اشاره کرد:

هفتم امرداد جشن امردادگان، گرامي داشت منش و كنش، امرتات همان بي مرگي و جاودانگي، و همانند خرداد نگاهبان آب و گياه.

دهم امرداد:  جشن چله ي تابستان.(بيشتر در روستاهاي خراسان جنوبي).

پانزدهم امرداد:جشن ميانه ي تابستان. جشن فندق،سرود و ترانه خواني در باغ هاي فندق هنگام چيدن، تهيه ي گردنبندهايي بنام گلوانه،(بيشتر در روستاهاي شهرستان رودبار).

شانزدهم امرداد: نوروزبل، جشنی تاریخی است، مردم آخرین روز از اسپندار ماه را با روشن‌کردن آتش و ایجاد گرما جشن می‌گرفتند که مصادف با ۱۶ امرداد در تقویم هجری شمسی است.که در گاه‌شمار گیلکی در گیلان، مازندران، الموت قزوین و طالقان البرز برگزار می‌شد و در فهرست آثار ناملموس ایرانی به ثبت رسیده است. قدمت این جشن به دوران قبل از اسلام می‌رسد و جشنی مهم در میان دیلمیان محسوب می‌شد. در حقیقت در زمان دیلمیان بود که آیین چله تابستان رونق گرفت و به نام نوروزبل میان مردم رواج پیدا کرد. «نوروزبل» به‌معنای شعله فروزان آتش نوروزی است.

۱۰ مرد با کلاه و شولای گالشی به میدان می‌آمدند و در حالی که نوازنده‌های محلی می‌نواختند، آن‌ها دور آتش می‌چرخیدند. این آتش در زمان غروب خورشید روشن می‌شد و مردم به آن نزدیک می‌شدند و همه‌ باهم می‌خواندند:

گروم گروم گروم بل با صدای پرهیبت سوختن هیزم و برکشیدن شعله

نوروز ما و نوروز بل نوروز ماه و شعله آتش نوروزی

نو سال ببی، سال سوسال تازه باشد و سال روشنایی

نو بدی خونه واشو تازه باشد و تازه شود و خانه آباد و با برکت

هجدهم امرداد: جشن رشن، جشن ده واربا، جشن نوروز دريايي.گل ويژه ي جشن امردادگان زنبق(چمبك).

روز امرداد مژده داد بدان

كه جهان شد به طبع، باز جوان

چو گفتار خردادش آمد به سر

همان گاه امرداد شد پيش تر

چله تابستان چه روزی است؟

چله تابستان یا چله تموز، چهلمین روز پس از شروع فصل تابستان است.

جشن چله تابستان در کدام مناطق ایران برگزار می‌شود؟

جشن چله تابستان در برخی مناطق ایران همچون بیرجند و گناباد، زیارتگاه پیر نارکی یزد، روستای ملکوت املش و روستای زردوئی در پاوه کرمانشاه برگزار می‌شود.