روشن است که انحراف جنسی در نوجوانان و کودکان، خود به خود و در خلاء پدید نمی آید. این امر، زاده عواملی چند است. عوامل پیدایش انحراف جنسی در کودکان و نوجوانان را، می توان در امور زیر خلاصه کرد:

1. اختلالات هورمونی

غده های درون ریز، موادی شیمیایی به نام هورمون می سازند. هورمون ها مستقیماوارد خون می شوند. هر گونه کاهش یا افزایش این هورمون ها، آشکارا بر رفتار، عواطف، احساسات و جسم انسان اثر می گذارد.

رفتار جنسی انسان، با هورمون های جنسی که از غده های تناسلی ترشح می شوند، ارتباط دارد. پیدایش ترشحات هورمون جنسی در غده های تناسلی، با کوچک شدن و کاهش ترشحات هورمونی دو غده تیروئید و تیموس ارتباط مستقیم دارد. تا زمانی که این دو غده فعالند، فعالیت جنسی در حالتی از کمون و بالقوگی است و با کاهش تدریجی وزن این دو غده و افزایش رشد انسان، زمینه برای رشد غده جنسی فراهم می آید. کار هورمون های این دو غده، غیر فعال نگهداشتن غده های تناسلی تا پیش از نوجوانی است. بنابراین از آغاز بلوغ، کار این غدد به پایان می رسد.

حال این سؤال پیش می آید که اگر فعالیت جنسی در دوره کودکی به یمن وجود دو غده مذکور فعلیت ندارد، چرا برخی از کودکان رفتار و فعالیت جنسی دارند؟

در پاسخ باید گفت که این گونه رفتارها و فعالیت ها، برخاسته از رشد و بلوغ جنسی زودرس است که پدیده رشدیِ غیر طبیعی و کمیاب به شمار می آید. این پدیده رشدی کمیاب، باز خورد اختلال در کار غده های کودکی (تیروئید و تیموس) و در پی آن، فعال شدن نابهنگام غدد تناسلی در کودک است که به پیدایش صفات ثانوی بلوغ می انجامد و دلالت بر پیدایش نوجوانی در کودکی دارد.

بلوغ زودرس می تواند با ناهنجاری هایی در رفتار جنسی همراه باشد؛ به ویژه اگر پدر و مادر و مربیان از این امر آگاه نباشند و چنانکه باید از کودک مراقبت نکنند. صورت بلوغ زودرس، واکنش هایی جنسی در کودک رخ می دهد که ممکن است در شخصیت او و روابطش با دیگران اثر سوء بگذارد.

2. عوامل زمینه ساز انحراف جنسی

سه عامل می تواند در پیدایش این آمادگی مؤثر باشد:

الف) ویژگی های مزاجی و اخلاقی پدر و مادر: ویژگی های اخلاقی و مزاجی والدین بر رفتار فرزندان اثر می گذارد. اگر والدین، خصوصیات اخلاقی و مزاجی نامناسبی در زمینه جنسی داشته باشند، بر فرزندان آن ها اثر می گذارد و در آن ها زمینه ناهنجاری در رفتار جنسی به وجود می آورد.لذا اسلام با ازدواج با افراد بدنام موافق نیست.

ب) شیر: کجروی های جنسی از راه شیر نیز منتقل می شود. در روایات بر لزوم طهارت زنی که به بچه شیر می دهد تأکید شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای جلوگیری از این کجروی ها می فرماید: «فرزندانتان را از شیر بدکاره و روان پریش دور بدارید، زیرا شیر اثر دارد.»(1)

ج) اوضاع و احوال همبستری: حالات همبستری بر شخصیت و رفتار کودک آینده تأثیر می گذارد. آنچه هنگام انعقاد نطفه رخ می دهد، بر شکل گیری ویژگی های آتی فرزند اثر می نهد. دانش نیز به تأثیر نامطلوب همبستری در حال مستی و حیض بر جنین پی برده است. توجه به مستحبات و مکروهات، می تواند به شکل گیری رفتار درست جنسی کمک نماید. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله در اندرزهایش به علی علیه السلام به پاره ای از مستحبات و مکروهات هنگام انعقاد نطفه برای پرهیز از کجرفتاری فرزند، اشاره می کند. از جمله در یکی از اندرزهایش می فرماید: «از سر شهوت به زنی دیگر، با همسرت جفت مشو.»(2) یعنی افکار فرد در زمان آمیزش، می تواند در آینده کودک تأثیر بگذارد.

گفتنی است، عوامل زمینه ساز، آدمی را نسبت به عوامل طبیعی حساس تر و پذیراتر می کند؛ به گونه ای که هر چه آمادگی بیشتر باشد حساسیت و اثر پذیری از محیط بیشتر خواهد بود. البته، اگر محیط خانوادگی و محیط اجتماعی سالم و پاک باشد، ممکن است این آمادگی از حالات کمون بیرون نیاید و تعدیل شود؛ اما اگر در محیط، محرک های گوناگون جنسی وجود داشته باشد، فعلیت یافتن آنها به ناهنجاری های رفتار جنسی در فرد می انجامد.

3. عوامل محیطی تربیتی

عوامل انحرافات جنسی متعدد و متنوع است و نمی توان آنها را در یک یا دو عامل خلاصه کرد. بر این اساس است که در بیشتر پژوهش های روان شناختی و جامعه شناختی، محیط فاسد و روش های غلط تربیتی را عامل مشترک انحراف جنسی دانسته اند؛ چرا که محیط فاسد و تربیت ناصحیح، در واقع دربردارنده شماری دیگر از عوامل دخیل در انحراف جنسی هستند که روی هم رفته، فضای مناسبی برای فعلیت یافتن انحرافات جنسی در افراد فراهم می کنند. برخی از این عوامل عبارتند از:

1 تربیت جنسی نادرست

بیشتر پژوهندگان مسایل انسانی معتقدند روش های نادرست تربیتی عامل اصلی نابهنجاری رفتاری در همه زمینه هاست. بنابراین روش های نادرست تربیت و پرورش اجتماعی، به پیدایش ویژگی های نامناسب شخصیتی در انسان می انجامد و زمینه ساز رفتارهای نابهنجار در افراد می شود.

محیط اجتماعی در شکل گیری رفتار جنسی نابهنجار در کودکان و نوجوانان از خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی آغاز می شود و نهادهای اجتماعی آن را تقویت می کند. بزرگترین خطای تربیت جنسی، پوشیده نگهداشتن مسایل جنسی لازم التعلیم از کودکان هفت تا چهارده ساله است. این در حالی است که نظام تربیتی اسلام بسیار پیش از غرب، به تربیت جنسی کودک ممیز اهتمام ورزیده است تا او بتواند با تحولات ناشی از رشد در مراحل آینده درست رو به رو شود.

2 اتاق و بستر مشترک

رختخواب مشترک یا دست کم اتاق مشترک برای خوابیدن دختران و پسران و یا پدر و مادر و فرزندان، پدیده ایست که بیشتر در خانواده های فقیر وجود دارد و باعث می شود فرزندان با رفتار جنسی پدر و مادر آشنا شوند و گاه میان خواهر و برادر و از سر تقلید از پدر و مادر، بی آنکه لذتی در میان باشد، گونه هایی از معاشرت جنسی سر زند که بسیار خطر آفرین است.

3 تقلید رفتار جنسی کودک ممیّز

در روایات از همبستری در محلی که کودک در آن باشد، منع شده است.

4 کودک و پرسش های جنسی

آیا اگر کودکی از چگونگی زاده شدن و یا سؤالاتی از این قبیل خود پرسید، درست است که با پرخاش یا بی اعتنایی روبه رو شود؟ اسلام هرگز این گونه پرسش و پاسخ ها را ناپسند ندانسته است. اگر در این زمینه، به پرسش کودکان پاسخ ندهیم، کودک پاسخ پرسش های خود را از روش هایی به دست می آورد که حاصلش ممکن است پیامدهای خوبی نداشته باشد.

5 برهنگی زن

این امر در خانه و بیرون از آن، پیامدهای ناگواری دارد. در خانه نیز باید احتیاط کرد و حضور کودکان را فراموش نکرد و آن ها را چون عروسک بی ادراک و بی احساس نپنداشت؛ زیرا این مسئله می تواند بر رفتار آنها تأثیر سوء بگذارد.

6 بوسیدن لبهای کودک

در پاره ای از خانواده ها، گاه برای بیان دوستی و ابراز محبت، لب های دختر و پسر ممیز خود را می بوسند. چنین رفتاری ممکن است موجب برانگیختگی جنسی شود و باید از آن اجتناب کرد.

7 استفاده از وسایل ارتباط جمعی

کوتاهی خانواده در نظارت بر استفاده کودک از وسایل ارتباط جمعی و تبلیغات، به ویژه تلویزیون، می تواند رفتار جنسی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.

8 دوستان ناباب

نوجوان به لحاظ ناآزمودگی، ممکن است در انتخاب دوست خوب دچار مشکل شود. دوست ناشایست، می تواند شخصیت او را به انحراف کشانده و با گفته ها و کردارهای جنسی خود وی را از راه راست به بیراهه بکشاند.

9 تنگدستی و کوچکی خانه

پاره ای از خانواده ها با فقر دست به گریبانند و گاه این مسئله بر رفتار جنسی آنها تأثیر سوء به جا می گذارد. اگرچه تنگدستی لازمه ناآگاهی از قواعد تربیت جنسی درست نیست، اما فقر، خواه ناخواه بر نوع تربیت و به ویژه تربیت جنسی اثر می گذارد. یک اطاق برای خواب همه اعضای خانواده، ناتوانی در خرید کتاب مناسب، استفاده از تلویزیون همسایه و... مسایل و مشکلاتی از جمله در زمینه جنسی به وجود می آورد.

10 تأثیر آب و هوا بر بلوغ زودرس

دلایلی در دست است که ثابت می کند نوع آب و هوا در رشد رفتار جنسی دخیل است. مثلاً برخی از پزشکان معتقدند، سرما و گرمای محیطی در عادت ماهانه زنان تأثیر دارد و آن را نامنظم می کند. دختران در مناطق گرم زودتر از مناطق سرد به بلوغ جنسی و عادت ماهانه می رسند. چنان که پسران نیز در مناطق گرم زودتر از مناطق سرد بالغ می شوند. پدر و مادر باید به این امر توجه داشته باشند و از تأثیر محیط طبیعی بر بلوغ فرزند خود غافل نمانند و بلوغ زودرس فرزندان در مناطق گرمسیر را در نظر بگیرند و پیش بینی های تربیتی لازم را برای هدایت رفتار جنسی آنها مبذول دارند و در آموزش هنجارهای شرعی دوران بلوغ به فرزندان کوتاهی نکنند.

کودکی، دوران غیر فعال بودن غریزه جنسی

پژوهندگان امور جنسی، درباره فعال یا غیر فعال بودن غریزه جنسی در کودکی همنوا نیستند. «فروید» معتقد است کودک احساس جنسی دارد، اما گروهی دیگر معتقدند، ساختار دستگاه تناسلی انسان چنان است که در حالت طبیعی، پیش از بلوغ و در دوران کودکی هیچ احساس جنسی ندارد.

از نگاه اسلام، کودک در دوره کودکی اول، زندگی و رفتار جنسی ندارد؛ ولی برای تربیت جنسی کودک در این مرحله نیز، قواعد و هنجارهایی وضع کرده است. دستورهای شرع در این مرحله به دلایل زیر است:

1 دستورهای اسلام در این زمینه، برای موارد غیر طبیعی و استثنایی بلوغ، یعنی بلوغ زودرس است.

2 این دستورها مسبوق به روحیه تقلید در کودک است، زیرا تقلید ممکن است کودک را به تجربه جنسی کودکانه گرفتار کند.

3 دستورهای شرع در این باره، والدین را مکلف می کند، مراقب باشند که کودک به رفتار جنسی تقلیدی روی نیاورد؛ زیرا که این عمل، عفت و طهارت او را در بلوغ به خطر می افکند.

4 نظام تربیت جنسی در اسلام، وجود فعالیت و رفتار جنسی در کودکیِ دوم را امری احتمالی و از موارد استثنایی می داند؛ بنابراین بهترین روش را در اختیار مربی می نهد تا کودک را از زیان های انحراف در رفتار جنسی احتمالی باز دارد.

5 تربیت جنسی در اسلام، بالغان را از رفتارهایی که موجب بلوغ زودرس و انحراف در کودکان می شود، باز می دارد.

6 گفتگو درباره مسایل جنسی، برخی از روانشناسان معتقدند، باید با کودک درباره مسایل جنسی، بی پرده سخن گفت و واقعیات را بیان کرد. حتی بعضی پیشنهاد می کنند پدر و مادر گاه در برابر کودک، برهنه شوند تا کودک واقعیت پیکر آدمی را شناسا شود، گر چه برخی دیگر با آن مخالفند.

اسلام می خواهد کودک ممیز با حقایق وجودی پیکر خویش آشنا شود؛ اما این کار آداب و اخلاقی دارد که باید پاس داشته شود. در نظام تربیت جنسی در اسلام، باید پرسش های جنسی کودک را پاسخ درست و منطقی داد و از کنایه و مجاز هم در پاسخ کمک گرفت. چنان که در قرآن و احادیث، با واژگان بسیاری که مفهوم جنسی دارند، روبه رو می شویم که کودکان از خواندن آنها منع نشده اند.

احساس شرم و برهنگی

برخی از دانشمندان، بر پرورش حیا و عفت در کودکان تأکید می کنند، در حالی که برخی دیگر مثل «راسل» می گویند: لازم است کودک، پدر و مادر و خواهر و برادر خویش را برهنه ببیند.

 این موضع تند و افراطی با دیدگاه کسانی که حیا و عفت را نشانه رشد یافتگی می دانند، سازگار نیست. بر اساس این دیدگاه، پدر و مادر حق ندارند در برابر کودک خود برهنه شوند.

نظام تربیتی اسلام، تأکید دارد که کودک از آغاز بر اساس حیا و عفت پرورش یابد و حتی نسبت به نگاه به کودک ممیز و نگاه کودک ممیز به دیگران، محدودیت هایی در نظر گرفته است.

جدا کردن رختخواب فرزندان

کودکانی که بستر خواب مشترک دارند، در معرض تماس های جسمی قرار دارند و این امر آنها را به شوخی های جنسی وا می دارد. بهتر است اتاق خواب دختران و پسران، بعد از پنج سالگی از هم جدا باشد. این اقدام، رفتاری پیشگیرانه از پیدایش انحراف جنسی در کودکان است و در نظام تربیتی اسلام دستورالعمل های فراوانی دراین باره یافت می شود.

اجازه گرفتن

اسلام قرن ها پیش تأکید کرده است که باید به کودک آموزش داد پیش از وارد شدن به استراحتگاه والدین اجازه بگیرد. هدف از این دستور، پیشگیری از رو به رو شدن کودک با صحنه های جنسی پدر و مادر و پیامدهای آن است.

آموزش و آماده کردن بهنگام

دیدگاه گروهی از پژوهشگران که می گویند چون کودک به پایان دوران کودکی نزدیک شود، باید او را برای رو به رو شدن با دگرگونی های مهمی که در دوران بلوغ در او رخ خواهد داد آماده کرد، با نگرش اسلام درباره لزوم عنایت به تربیت جنسی کودک و آماده کردن او برای رویارویی با تحولات روحی و جسمی دوران بلوغ مشابه است. اسلام به خطرهای کوتاهی در آگاه کردن کودک از تحولات دوران بلوغ هشدار می دهد و از والدین می خواهد پیش از بلوغ و در اواخر کودکی دوم، هنجارهای شرعی مانند: احتلام و نگاه به نامحرم و عادت ماهانه و طهارت و نماز و لمس قرآن کریم و... را به کودک ممیز آموزش دهند و پرسش های جنسی او را بی پاسخ نگذارند. در این کار، پدر باید به آموزش فرزند پسر و مادر به آموزش فرزند دختر بپردازد.