آیین باور  - ایران، با پهنه‌ای گسترده از کوه تا کویر و از جنگل تا دریا، نمونه‌ای کم‌نظیر از تنوع اقلیمی و فرهنگی در جهان است. در این سرزمین، گردشگری تنها به بازدید از یک شهر یا یک جاذبه خلاصه نمی‌شود؛ بلکه سفر در مسیر زمان و فصول است.

مطالعات جغرافیای گردشگری نشان می‌دهد که پراکنش فصلی گردشگری در ایران تابعی از حرکت خورشید و جهت اقلیمی کشور است؛ به‌گونه‌ای که در تابستان، نواحی واقع در جهت خلاف عقربه‌های ساعت روی نقشه ایران (از شمال و شمال‌غرب تا ارتفاعات زاگرس) از شرایط مطلوب‌تری برای سفر برخوردارند. در مقابل، در زمستان، همین گردش زمانی به‌سوی جنوب و سواحل خلیج فارس و دریای عمان تغییر می‌کند و شهرهایی چون شیراز، بندرعباس و چابهار به مقصد محبوب گردشگران بدل می‌شوند.

از منظر جغرافیای فرهنگی، ایران در هر دویست و چند متر از خاک خود، نشانی از تمدن و تاریخ را به نمایش گذاشته است؛ آماری که نشان می‌دهد این سرزمین نه‌تنها از نظر طبیعی، بلکه از منظر فرهنگی نیز از غنای کم‌نظیری برخوردار است.

اما در پهنه گردشگری، عوامل انسانی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. آداب‌ورسوم، آیین‌ها، جشن‌ها و باورهای محلی در بسیاری از استان‌ها به‌عنوان سرمایه‌ای زنده در جذب گردشگر عمل می‌کنند. در این میان، استان‌های کردستان، لرستان، گیلان و خوزستان ازجمله مناطقی هستند که توانسته‌اند با حفظ آداب‌ورسوم دیرینه، گردشگری فرهنگی و آیینی را در کنار جاذبه‌های طبیعی خود زنده نگه دارند. لباس‌های سنتی، موسیقی محلی، آیین‌های مذهبی و جشن‌های بومی، روح زندگی را در کالبد گردشگری این مناطق دمیده‌اند.

با این حال، توزیع فضایی گردشگر در ایران متوازن نیست. بخش‌هایی از کشور مانند خراسان جنوبی، ایلام، شمال سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از سمنان و خراسان شمالی هنوز نتوانسته‌اند در مسیر توسعه گردشگری گام‌های پررنگی بردارند. این نواحی با وجود برخورداری از آثار تاریخی، طبیعت بکر و فرهنگ اصیل، به دلیل نبود زیرساخت، اطلاع‌رسانی ضعیف و فاصله از مراکز گردشگرپذیر، کمتر در نقشه سفر ایرانیان دیده می‌شوند.

در مجموع، جغرافیای گردشگری ایران تصویری است از توازن میان اقلیم، فرهنگ و انسان. سرزمینی که در هر فصل، گوشه‌ای از آن آماده میزبانی است؛ و هر آیین و رسم، روایتی تازه از تاریخ و هویت را به گردشگر عرضه می‌کند.